Annick Camertijn, een ervaren palliatieve verpleegkundige met een hart van goud, heeft zich toegewijd aan het begeleiden van mensen op hun laatste reis door het leven. Met achttien jaar ervaring op de palliatieve eenheid van het UZ Gent en nog eens tien shiften per maand in de thuisverpleging, heeft Annick een diepgaand inzicht gekregen in de complexiteit van de menselijke ervaring tijdens de laatste levensfase. Echter, haar toewijding aan dit werk is niet alleen professioneel; het wordt ook gevoed door persoonlijk verlies. Annick heeft haar eigen geliefden verloren aan het onverwachte en deze tragische gebeurtenissen hebben Annick geconfronteerd met het belang van afscheid nemen en het koesteren van kostbare momenten. Nu, meer dan ooit, voelt ze de waarde van het omringen van patiënten en hun families op hun weg naar de dood. Met haar unieke perspectief en empathisch vermogen biedt Annick een lichtpuntje van troost en zorg in moeilijke tijden.

Kun je iets vertellen over jouw persoonlijke achtergrond en wat je heeft gemotiveerd om verpleegkundige te worden, met name gespecialiseerd in palliatieve zorg?

Mijn persoonlijke achtergrond heeft me altijd gevormd tot wie ik ben en wat ik doe. Ik kom uit een gezin van vier, waar creativiteit en een verlangen naar avontuur en reizen in ons bloed zaten. Mijn ouders waren altijd bereid anderen te helpen en die waarden hebben ze aan ons doorgegeven. Ik was vroeger zeer sportief en heb mijn man leren kennen tijdens het duiken, wat een passie van ons beiden was.

Na mijn humaniora dacht ik aanvankelijk aan een carrière als laborant, maar al snel besefte ik dat ik iets wilde doen waarbij ik direct met mensen kon werken. Verpleegkunde leek me daarom een logische stap. Ik ben nog steeds dankbaar voor mijn beroep, hoewel ik de impact ervan niet kan onderschatten.

Tijdens mijn laatste jaar als student verpleegkunde was mijn eindwerk gewijd aan palliatieve zorg. Ik vond het onderwerp toen al heel boeiend. Ik geloofde toen al dat kleine gebaren van groot belang kunnen zijn voor mensen in hun laatste levensfase, het onderwerp van mijn eindwerk had als titel: Palliatieve zorg, waar micro-daden van macro-belang zijn. Na mijn opleiding heb ik ervaring opgedaan op de afdelingen intensieve zorg en spoed, voordat ik me specialiseerde in palliatieve zorg.

Op persoonlijk niveau ben ik vroeg weduwe geworden, wat me heeft doen realiseren dat ik mensen wil begeleiden tijdens hun laatste levensfase. Dat was voor mij een keerpunt en heb ik om een overplaatsing naar de palliatieve eenheid gevraagd. Nu werk ik al twintig jaar op deze afdeling en vorig jaar heb ik zelfs een postgraduaat in palliatieve zorg afgerond. Na al die jaren in dit vak te hebben gewerkt, besef ik dat vernieuwing en een andere kijk altijd welkom zijn. Ik blijf leren en groeien, omdat ik geloof dat dit essentieel is om de best mogelijke zorg te bieden aan mijn patiënten en hun families.

Palliatieve zorg als roeping: Wat trok je specifiek aan in het werken met palliatieve zorgpatiënten? Waarom voel je dat dit jouw roeping is?

Roeping vind ik eerlijk gezegd een beetje overschat. Wat mij altijd heeft geboeid, is het verzorgen van mensen in acute en ernstige situaties. Tijdens mijn tijd op de intensive care en de spoedeisende hulp waren het vooral de gesprekken wanneer het niet goed ging die mijn interesse wekten. Ik wilde die gesprekken zelf voeren, omdat ik vond dat het belangrijk was dat families correct werden geïnformeerd, zelfs als de waarheid moeilijk was.

Op de spoedeisende hulp ging alles vaak te snel en was er te weinig tijd voor emotionele ondersteuning. Ik voelde me daar niet voldaan, alsof ik iets miste. De overstap naar palliatieve zorg leek voor mij de meest logische stap. Het begeleiden van mensen naar hun laatste levensfase geeft mij voldoening. In de palliatieve setting bieden we ‘zorg op maat’. Niemand is een nummer; we zien elke persoon als een individu met zijn of haar eigen bagage en levenswijsheid.

Toen ik de overstap maakte, voelde ik de verpleegkundige in mij opnieuw tot leven komen. Het verschil tussen werken op een afdeling en in de thuiszorg is enorm. Het beleid, de aanpak en zelfs de beperkte tijd maken het een compleet andere ervaring. Maar ongeacht waar ik werk, blijft mijn focus altijd op het bieden van de best mogelijke zorg en ondersteuning aan mijn patiënten en hun families.

Als thuisverpleegkundige heb ik vaak moeite om mijn rol te scheiden van die van een palliatieve verpleegkundige. Voor mij is de palliatieve eenheid alles in één. Ik moet vaak mijn hand voor mijn mond houden als het gaat om zaken als angst, terminale onrust, pijn en discomfort die zich voordoen in de thuissituatie. Ook merk ik – naar mijn gevoel – dat vragen rond euthanasie vaak niet serieus genoeg worden genomen. Daarom voel ik altijd de nood om de spreekbuis te zijn van mijn patiënt en hun wensen en behoeften serieus te nemen, ongeacht waar ik werk.

Belang van palliatieve zorg: Hoe zou je de rol van palliatieve zorg beschrijven en waarom is het zo belangrijk in de gezondheidszorg?

Palliatieve zorg vervult een cruciale rol in de gezondheidszorg door zich te richten op het bieden van zorg op maat aan mensen die zich in de laatste fase van hun leven bevinden. Het is een benadering die verder gaat dan alleen medische behandelingen; het draait om het begrijpen en ondersteunen van de persoon achter de patiënt.

Deze vorm van zorg erkent dat elk individu uniek is en verschillende behoeften heeft, niet alleen fysiek, maar ook emotioneel, psychologisch en spiritueel. Het gaat erom de persoon in zijn totaliteit te zien en te begrijpen, inclusief zijn levensgeschiedenis, waarden en voorkeuren.

Palliatieve zorg richt zich op het verbeteren van de kwaliteit van leven, het verlichten van pijn en symptomen en het bieden van ondersteuning aan zowel de patiënt als zijn of haar familie. Het biedt een veilige ruimte waarin mensen gehoord worden als waardige individuen, niet alleen als patiënten.

Deze benadering is essentieel, omdat het mensen in staat stelt om waardig te sterven, met respect voor hun eigen keuzes en waarden. Het geeft hen de mogelijkheid om afscheid te nemen op een manier die voor hen betekenisvol is, omringd door geliefden. Bovendien helpt palliatieve zorg om lijden te verlichten en biedt het troost en ondersteuning in een periode van grote kwetsbaarheid.

Kortom, palliatieve zorg is van onschatbare waarde in de gezondheidszorg, omdat het een holistische benadering biedt die tegemoetkomt aan de complexe behoeften van mensen in de laatste fase van hun leven, en hen in staat stelt om met waardigheid en comfort afscheid te nemen.

Moeilijkheden en voldoening: Wat zijn enkele uitdagingen waarmee je te maken hebt in jouw werk en aan de andere kant, wat geeft je de meeste voldoening in het werken met terminaal zieke patiënten?

Moeilijkheden: In de thuissetting ervaar ik een aantal uitdagingen die ik niet altijd tegenkom in een klinische setting. Eén daarvan is het gebrek aan continuïteit. Het voelt soms alsof er minder tijd en ruimte is voor de echte palliatieve patiënten. Voor mij persoonlijk is het frustrerend om te zien dat er vaak te lang wordt gewacht met het opstarten van een pijnpomp, omdat mensen morfine vaak associëren met onmiddellijk sterven. In werkelijkheid biedt morfine juist comfort tijdens de laatste uren en dagen van het leven. Het opstarten van een pijnpomp betekent niet dat de persoon onmiddellijk zal sterven, maar het zal wel bijdragen aan hun comfort en welzijn.

Voldoening: Wat mij de meeste voldoening geeft in mijn werk is het gevoel dat ik als verpleegkundige een verschil kan maken in het proces van de patiënt. Ik voel dankbaarheid en vertrouwen van de patiënten, wat mij enorm veel voldoening geeft. Het bijstaan van de familie, met zowel een glimlach als een traan, is ook heel waardevol voor mij.

Ik vergelijk mijn werk vaak met een trein, waarbij de patiënt zich in de eerste wagon bevindt met het gevoel ‘het is genoeg geweest’, terwijl de familie zich vaak verderop in de trein bevindt, meer afgescheiden van het proces. Als verpleegkundige vind ik het belangrijk om de deuren tussen de verschillende ‘wagons’ open te zetten, om zo de patiënt en de familie naar elkaar toe te brengen in de begeleiding naar het levenseinde. Het geeft me een gevoel van vervulling om op die manier een brug te slaan tussen de verschillende betrokkenen en hen te ondersteunen tijdens deze moeilijke periode.

Gedenkwaardige momenten: Kun je een specifiek moment delen uit jouw carrière in de palliatieve zorg dat je altijd bij zal blijven, positief of uitdagend?

Een uniek moment dat me altijd zal bijblijven uit mijn carrière in de palliatieve zorg is toen we een jongen van achttien jaar de mogelijkheid boden om zijn wens om te trouwen te vervullen. We hebben alles tot in de puntjes voorbereid: zijn vriendin werd ten huwelijk gevraagd, we hebben kleding gekocht en gepast en een priester was bereid om de ceremonie te begeleiden. Vervolgens hebben we een kleinschalig trouwfeest georganiseerd. Het was zo’n prachtig en ontroerend moment en iedereen die bij de zorg voor deze patiënt betrokken was, was zo trots dat we dit hebben kunnen realiseren.

Het meest bijzondere moment kwam later, na zijn overlijden, toen ik zijn ouders weer ontmoette en hoorde hoezeer zij dat moment koesterden. Het was een bevestiging dat we erin geslaagd waren om zorg op maat te bieden, niet alleen voor de patiënt, maar ook voor zijn geliefden. Het herinnerde me eraan dat zelfs in de moeilijkste omstandigheden, we in staat zijn om momenten van liefde, vreugde en betekenis te creëren die een blijvende impact hebben op degenen die we verzorgen.

Zelfzorg in palliatieve zorg: Hoe zorg je voor jezelf als verpleegkundige die dagelijks werkt met de emotionele en fysieke uitdagingen van palliatieve zorg?

Als verpleegkundige die dagelijks werkt met de emotionele en fysieke uitdagingen van palliatieve zorg, is zelfzorg van vitaal belang. Eén van de manieren waarop ik voor mezelf zorg, is door te omringen met een fijn team. We voeren open gesprekken, erkennen en delen onze frustraties met elkaar. Het bespreken van casussen met het hele team helpt ons om gezamenlijk te reflecteren en te leren van onze ervaringen.

Hoewel ik veel energie investeer in mijn werk, haal ik daar niet direct energie uit. De voldoening die ik uit mijn werk haal, is echter onbetaalbaar. Om mijn energiepeil op peil te houden, investeer ik in mijn sociaal leven. Ik geniet van activiteiten zoals reizen, etentjes, theaterbezoeken, musicals, BBQ’s, aperitiefmomenten, weekendjes weg, films en opera’s. Deze activiteiten helpen me om te ontspannen, te decomprimeren en weer op te laden voor de uitdagingen die voor me liggen in mijn werk.

Educatie en bewustwording: Hoe denk je dat we meer bewustzijn kunnen creëren over het belang van palliatieve zorg in de samenleving?

Ik geloof dat het praten over palliatieve zorg essentieel is en dat dit door iedereen zou moeten gebeuren, op een eerlijke en open manier. Mensen moeten zich openstellen en vertellen over hoe waardevol een mooi afscheid van een geliefd kind, ouder, familielid of vriend kan zijn en welke meerwaarde palliatieve zorg in dat proces heeft gehad. Door persoonlijke verhalen te delen, kunnen we anderen bewust maken van de waarde en het belang van palliatieve zorg.

Daarnaast zou ik willen benadrukken dat er meer nadruk moet worden gelegd op de opleiding van artsen. Ik heb het gevoel dat artsen in hun vooropleiding te weinig informatie krijgen over palliatieve zorg. Een goede arts moet meer kunnen betekenen dan alleen genezen met medicatie; palliatieve zorg is niet zwart-wit. Het is belangrijk dat artsen een breder begrip hebben van de behoeften van patiënten in de laatste fase van hun leven en dat ze in staat zijn om passende zorg te bieden die gericht is op comfort, kwaliteit van leven en ondersteuning voor zowel de patiënt als hun families.

Advies voor anderen: Welk advies zou je geven aan anderen die overwegen zich te specialiseren in palliatieve zorg of die al in dit veld werken?

Ik zou aanraden dat wie overweegt zich te specialiseren in palliatieve zorg, ervoor zorgt dat ze een stevige basis hebben in de verpleegkunde voordat ze die stap zetten. Het is van essentieel belang om al enige tijd op de werkvloer te hebben gestaan en ervaring op te hebben gedaan voordat je je gaat specialiseren. Palliatieve zorg is een vakgebied dat een zekere mate van maturiteit vereist. Het vermogen om met verlies om te gaan en zowel patiënten als families te ondersteunen, komt met ervaring en tijd.

Voor degenen die werkzaam zijn in de thuiszorg, is het belangrijk om jezelf omringd te houden door een ondersteunend team en eerlijk te zijn over de gevoelens die je ervaart. Palliatieve zorg kan zwaar zijn en het delen van emoties met collega’s kan helpen bij de verwerking. Wees eerlijk tegen families en betrek kinderen bij het proces. Liegen tegen een kind is verkeerd. Laat kinderen zelf beslissen in hoeverre ze aanwezig willen zijn tijdens de laatste dagen van een geliefde.

Tot slot, ik zou ook het boek “Omdat we allemaal doodgaan” aanraden als een waardevolle bron van informatie voor verpleegkundigen. Dit boek biedt inzicht in de complexiteit van palliatieve zorg en kan helpen bij het begrijpen en omgaan met de uitdagingen die dit vak met zich meebrengt. Met deze adviezen hoop ik anderen te ondersteunen en te inspireren in hun werk binnen de palliatieve zorg.